فیپا چیست و چه تفاوتی با شابک دارد؟
2 مهر 1403فرآیند پیچیده نشر کتاب، از نوشتن تا چاپ، مراحل متعددی را در بر می گیرد که یکی از مهم ترین آن ها دریافت فیپا است. فیپا که در واقع شناسنامه حرفه ای کتاب محسوب می شود، برای تمامی کتاب ها، چه الکترونیکی و چه چاپی، الزامی است. فیپا اطلاعات دقیقی از کتاب، از جمله نویسنده، موضوع، سال انتشار و... را در خود جای می دهد و به این ترتیب، کتاب را برای ورود به دنیای نشر آماده می کند. تفاوت فیپا با شابک چیست؟ شابک یک کد عددی بین المللی است که به هر کتاب اختصاص داده می شود. شابک مانند یک بارکد عمل کرده و به کتابداران کمک می کند تا کتاب ها را به صورت الکترونیکی شناسایی کنند. برای دریافت فیپا، ابتدا باید شابک کتاب را اخذ کنید.
آشنایی با فیپا
آیا تاکنون به این فکر کرده اید که چگونه کتابداران با سرعت و دقت بالایی، کتاب مورد نظر شما را از میان هزاران جلد کتاب در کتابخانه پیدا می کنند؟ راز این معما در چیزی به نام (فیپا) نهفته است. فیپا مخفف عبارت "فهرست نویسی پیش از انتشار" است و به عبارتی، شناسنامه ای منحصر به فرد برای هر کتاب محسوب می شود.
پیدا کردن یک کتاب خاص در کتابخانه ای عظیم بدون هیچ گونه نظم و ترتیبی، کاری بسیار دشوار و زمان بر خواهد بود. فیپا با ارائه اطلاعات دقیق و ساختارمند در مورد هر کتاب، این امکان را فراهم می کند تا کتاب ها به صورت منظم طبقه بندی و بازیابی شوند.
مفهوم فیپا در اواخر قرن نوزدهم در کشورهای پیشرو مانند آمریکا و انگلستان شکل گرفت و به تدریج در سراسر جهان گسترش یافت. در ایران نیز، نخستین گام ها برای اجرای این سیستم در دهه 40 شمسی و در دانشگاه تهران برداشته شد. اما اجرای گسترده و الزامی فیپا در ایران از اواسط دهه 70 شمسی آغاز شد. با تصویب هیئت وزیران، دریافت فیپا جزو قوانین چاپ کتاب است که لازم است برای آن اقدام کنید.
هدف از صدور فیپا چیست؟
سازمان اسناد و کتابخانه ملی با هدف ایجاد نظم و انسجام در دنیای نشر، سیستمی را به نام فیپا ایجاد کرده است. فیپا در واقع شناسنامه ای برای هر کتاب محسوب می شود که اطلاعات دقیقی از نویسنده، ناشر، موضوع و سایر مشخصات کتاب را در خود جای می دهد.
یکی از مهمترین اهداف فیپا، جلوگیری از تکرار کار و جلوگیری از سرقت ادبی است. کارشناسان سازمان اسناد و کتابخانه ملی، پیش از صدور فیپا، به دقت کتاب را بررسی می کنند تا اطمینان حاصل کنند که این اثر قبلاً منتشر نشده است. این اقدام، از انتشار مجدد یک کتاب به نام نویسنده ای دیگر جلوگیری کرده و حقوق پدیدآورنده اصلی را تضمین می کند.
سرقت ادبی، یکی از بزرگترین چالش هایی است که نویسندگان با آن روبرو هستند. تصور کنید با صرف زمان و انرژی فراوان، اثری ارزشمند خلق کنید و سپس ببینید که فرد دیگری بدون ذکر منبع، آن را به نام خود منتشر کرده است. چنین اتفاقی نه تنها به اعتبار نویسنده اصلی آسیب می زند، بلکه حقوق مادی و معنوی او را نیز پایمال می کند. با دریافت فیپا، شما به عنوان نویسنده، یک مدرک رسمی مبنی بر مالکیت اثر خود در اختیار دارید. این مدرک، در صورت بروز هرگونه اختلاف یا ادعای کپی برداری، به عنوان سند قانونی مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
نحوه دریافت فیپا
هر کتابی، چه رمان باشد، چه کتاب علمی، یک شناسنامه منحصر به فرد دارد. فیپا به سازمان اسناد و کتابخانه ملی کمک می کند تا کتاب ها را به صورت منظم طبقه بندی کند و به راحتی در دسترس عموم قرار دهد. ضرورت گرفتن فیپا چیست؟
- جلوگیری از تکرار: با وجود فیپا، از انتشار مجدد یک کتاب به نام نویسنده دیگری جلوگیری می شود.
- تسهیل جستجو: فیپا به کتابداران و پژوهشگران کمک می کند تا به سرعت کتاب مورد نظر خود را پیدا کنند.
- حفظ حقوق نویسندگان: فیپا به عنوان مدرکی رسمی، حقوق نویسندگان را تضمین می کند.
دریافت فیپا بسیار ساده است. شما می توانید به صورت آنلاین و از طریق سایت سازمان اسناد و کتابخانه ملی، درخواست فیپا را ثبت کنید. برای این کار، به اطلاعاتی مانند نام نویسنده، عنوان کتاب، ناشر و تعداد صفحات نیاز دارید. مدارک مورد نیاز عبارتند از:
- متن کامل و ویراستاری شده کتاب
- مجوز شابک
- مدارک شناسایی ناشر یا نویسنده
نکات دریافت فیپا
مدت زمان صدور فیپا معمولاً کوتاه است و به عوامل مختلفی مانند نوع کتاب و حجم درخواست ها بستگی دارد. قبل از دریافت فیپا به این نکات توجه داشته باشید:
- دریافت فیپا رایگان است.
- اطلاعات وارد شده در فرم درخواست فیپا باید دقیق و کامل باشد.
- در صورت هرگونه ابهام، می توانید با سازمان اسناد و کتابخانه ملی تماس بگیرید.
- دریافت فیپا برای همه کتاب هایی که در ایران منتشر می شوند، الزامی است.
- فیپا به عنوان یک سند رسمی، اعتبار کتاب شما را افزایش می دهد و از حقوق شما به عنوان نویسنده محافظت می کند.
- قبل از انتشار کتاب، حتماً نسبت به دریافت فیپا اقدام کنید.
اطلاعات درج شده در فیپا چیست؟
فیپا، همانند یک شناسنامه، اطلاعات کاملی از یک کتاب را در خود جای می دهد. این اطلاعات به ما کمک می کنند تا کتاب مورد نظرمان را به راحتی پیدا کنیم و اطلاعات بیشتری درباره آن به دست آوریم. بیایید نگاهی دقیق تر به بخش های مختلف فیپا بیندازیم:
- نام نویسنده و سال تولد: همانطور که در شناسنامه نام و تاریخ تولد ما نوشته می شود، در فیپا نیز نام نویسنده اصلی کتاب و سال تولد او ذکر می شود.
- عنوان کتاب و نام همه نویسندگان: در این قسمت، عنوان کامل کتاب و نام تمام افرادی که در نوشتن آن مشارکت داشته اند، به طور واضح نوشته شده است.
- اطلاعات ناشر: نام انتشاراتی که کتاب را منتشر کرده، آدرس آن و سال چاپ کتاب در این بخش قرار می گیرد.
- مشخصات ظاهری کتاب: تعداد صفحات کتاب، وجود جدول، تصویر یا نمودار در آن و سایر ویژگی های ظاهری کتاب در این قسمت ذکر می شود.
- شابک: شابک یک کد عددی منحصر به فرد است که به هر کتاب اختصاص داده می شود و مانند یک بارکد عمل می کند.
- موضوع کتاب: در این بخش، موضوع اصلی کتاب و کلمات کلیدی مرتبط با آن آورده می شود. این اطلاعات به شما کمک می کند تا کتاب های مشابه را پیدا کنید.
- اطلاعات تکمیلی درباره نویسندگان: اگر کتاب بیش از یک نویسنده داشته باشد، اطلاعات تکمیلی درباره نویسندگان دیگر در این قسمت آورده می شود.
- کدهای کتابخانه ای: این کدها برای طبقه بندی کتاب در کتابخانه ها و سیستم های اطلاعاتی استفاده می شوند.
سخن آخر
دریافت فیپا به عنوان گامی ضروری در مسیر چاپ و نشر هر کتاب محسوب می شود. فیپا نه تنها به عنوان شناسنامه ای برای کتاب عمل می کند، بلکه به سازماندهی اطلاعات کتابشناختی و حفاظت از حقوق پدیدآورندگان نیز کمک شایانی می کند. برای چاپ کتاب خود می توانید از خدمات شهر چاپ آنلاین استفاده کنید.